In de GGZ

Stigma of zelfstigma?

Door: Annie den braber 

Ik denk dat ik vooral te maken heb gehad met zelfstigmatisering. Ik vulde de gedachten die andere zouden hebben over mij vooral zelf in. Ik praatte eigenlijk zelden over mijn kwetsbaarheid en als ik dat wel deed dacht ik altijd dat de ander dan anders over mij dacht en mij anders behandelde dan voor die tijd. Ik dacht dan te zien dat ze mij als een zielig hoopje zagen, als iemand die raar of gek was, en dat ze mijn mening niet belangrijk meer vonden. Ik had tenslotte borderline, een ziekte waar (vind ik) veel stigmatisering over is.

Zo zijn mensen met borderline zo onbetrouwbaar als wat, terwijl als ik iets niet kan is het liegen. Mensen met borderline hebben veel wisselende (seks) contacten, gebruiken drugs en alcohol en gokken. Bovendien manipuleren ze de hele boel. Dus ik dacht dat alle mensen die ik het vertelde dit automatisch invulde. Vanaf het moment dat ik iemand vertelde over mijn borderline werd ik altijd vreselijk onzeker over mezelf. Wat zou diegene nu wel niet van me denken!? Ik schaamde mezelf heel erg voor mijn kwetsbaarheid.

‘Ondanks dat hij vertelde dat wat ik zag niet klopte bleef ik toch bij mijn mening…’

Ik vroeg dan ook vaak aan mijn partner of hij het ook zag wat ik zag, maar hij deelde deze observatie niet met mij. En ondanks dat hij vertelde dat wat ik zag niet klopte bleef ik toch bij mijn mening. Dat kon niet anders want ik was ook gewoon raar!

SPIJT

Zo heb ik eens verteld aan mijn vorige buurvrouw over mijn borderline, en als ik dat dan deed liep ik zo’n beetje leeg. Ik vertelde haar meteen alles, elk gruwelijk detail, dus ook over de automutilatie. Ik vertelde haar alles terwijl zij er nog maar net woonde. Toen ik haar beter leerde kennen kreeg ik spijt dat ik haar alles verteld had, want wij lagen elkaar niet. Ik vond haar erg wispelturig, de ene keer was ze heel spraakzaam en vrolijk en de andere keer liep ze me straal voorbij. Ik betrok dat gedrag helemaal op mezelf, terwijl het ook kon zijn dat ze haar dag gewoon niet had. Doordat ik haar alles had verteld dacht ik altijd meteen ‘zie je wel, ze vind me raar’.

‘Nou die buurvrouw van ons gek joh, die heeft zichzelf gesneden!’

Ik begon mezelf steeds minder op mijn gemak te voelen als ik in de voortuin zat (we hebben alleen een voortuin) en mijn buurvrouw zat ook in de tuin. Ik kreeg het gevoel dat ze mij veroordeelde, over mij roddelde tegen iedereen die het maar hoorde wilde in Leerdam, ‘Nou die buurvrouw van ons gek joh, die heeft zichzelf gesneden!’. Op een gegeven moment ging ik maar niet meer in de tuin zitten als zij in de tuin zat. IK nam het mijn buurvrouw dan ook kwalijk dat ze in de tuin zat. Ik sprong een gat in de lucht toen ze ging verhuizen. Bij de buren die volgden maakte ik weer hetzelfde mee, weer die schaamte, weer het achteraf te veel vertellen over mezelf, weer die zelfstigmatisering.

SCHAAMTE

De zelfstigmatisering werd pas minder na het volgen van de vers. Ik ging steeds meer inzien wat borderline inhield, waar het vandaan kwam. Dat het iets is waar jezelf niet voor hebt gekozen, het is een kwetsbaarheid. Maar dat nam nog niet weg dat ik me er niet voor schaamde. Zowel in de Linehan als in de vers waren we met een groep en daardoor ervoer ik wel dat ik niet de enige was met deze kwetsbaarheid. . Er was veel erkenning en herkenning. Je hoeft je er niet voor te schamen! Want intussen deelde ik met niemand meer, ik schaamde me teveel.

ACCEPTATIE

Ik besloot dat ik twee dingen kon doen: blijven hangen in de schaamte, de zelfstigmatisering en daardoor het niet accepteren van mezelf zoals ik was. Of ik kon stoppen met de zelfstigmatisering doorgaan met mijn leven, mijn verhaal delen met mensen die daar voor open stonden en die ik genoeg vertrouwde. Want mijn kwetsbaarheid is een deel van mij, en door dat te accepteren, accepteer ik mezelf ook meer. Dus ik deelde mijn verhaal in stukjes tijdens de vers, en het was fijn om het daar te delen. Juist daar had ik maar een half woord nodig, ze begrepen me!

‘Ik ben gewoon een volwaardig mens.’

Ook deelde ik stukjes van mijn verhaal met een vriendin op Facebook (iemand die zelf geen kwetsbaarheid heeft) en ze reageerde begripvol, geïnteresseerd en niet zoals ik zelf invulde hoe andere zouden reageren. Mijn zelfstigma werd steeds weer onderuit gehaald, het klopte niet! Ik was helemaal niet raar, of gek. Ik ben gewoon een volwaardig mens. Wel een met een kwetsbaarheid maar ik ben niet de enige, en je kunt er prima mee leren omgaan. Ik leerde door mijn verhaal te delen dat je juist meer begrip kreeg van mensen. Als je je verhaal deelt begrijpen ze veel meer waarom je soms op een bepaalde manier reageert. Geen excuus maar wel meer kans van slagen als je een vriendschap op wilt bouwen (vind ik). Ik weet dat ik soms reacties geef die mensen niet kunnen plaatsen. Kennen ze mijn verhaal dan is er meer begrip.

HERSTEL

Toen ik september 2016 begon met de cursus ‘samen deskundig’ heb ik voor de eerste keer mijn herstel verhaal compleet geschreven en gedeeld. Voor ik het deelde met de groep heb ik het eerst gedeeld met Jack en onze buurvrouw (waar ik een goede band mee heb, en voldoende vertrouw). Ik heb daar nooit spijt van gehad, er is niks veranderd tussen ons. Geen last gehad van zelfstigmatisering, alleen maar begrip en een sterkere band. Ik schaam me niet meer voor mijn kwetsbaarheid. Het is nu veel meer mijn kracht geworden. Ik kan nu mijn ervaring positief gebruiken, om anderen te helpen.