Door: Jos Wokke


Stigmatiseren is een kwaad goed en het is goed dat hier aandacht voor is. Vooral ook omdat de regelgeving hierover in ons land nog niet erg duidelijk is. Natuurlijk is er wel artikel 1 van de grondwet dat bepaald dat “allen die zich in Nederland bevinden in gelijke gevallen gelijk behandelt moeten worden”. Verschil maken wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, of welke grond dan ook is niet toegestaan. Dit artikel biedt eigenlijk alleen maar een handvat waarop de burger zich zou kunnen beroepen. Maar erg duidelijk vind ik dit niet. Immers wat zijn gelijke gevallen?


'Stigmatiseren is iets wat niet goed is en daardoor kan dit maatschappelijk niet getolereerd worden.'


Het EVRM Europees verdrag voor de rechten van de mens is daar een stuk duidelijker in, maar het is ingewikkeld om hier dieper op in te gaan. Stigmatiseren is iets wat niet goed is en daardoor kan dit maatschappelijk niet getolereerd worden. Het is daarom ook een prima zaak dat de Stichting Samen Sterk zonder Stigma dit onderwerp onder de aandacht brengt. Waar we wel voor moeten waken is dat we ons dan ook alleen met zaken bezig houden waarbij er ook echt sprake is van stigmatiseren. Doe je dat niet dan  loop je het risico dat er aan het doel voorbij gegaan wordt. Daarnaast geef je kwaadwillende de gelegenheid zich te beroepen op het feit dat met het bestrijden van stigmatiseren geprobeerd wordt daar winst uit te halen.


Is er een definitie van stigmatiseren?


Dit lijkt op het eerste gezicht eenvoudiger dan het is. Je zou kunnen zeggen als iemand anders behandeld wordt onder gelijke omstandigheden wegens een psychische aandoening dit in strijd is met artikel 1 van de grondwet. Maar dat gaat lang niet altijd op. Het kan namelijk best zo zijn dat iemand met een dergelijke aandoening juist anders benadert of behandelt moet worden. In dat geval is er geen sprake van stigmatiseren. Toch kan het dan zo zijn dat de betrokkene dit zelf als stigmatisering ervaart.


Koos


Afgelopen zomer kwam ik op een terras in Alkmaar een oude vriend van mij tegen. Zijn naam is Koos en hij is al bijna veertig jaar ondernemer. In die tijd heeft hij een behoorlijk groot bedrijf opgebouwd met meer dan 200 man personeel. Koos heeft iets met zijn gehandicapte mede mens. Vanaf zijn beginperiode had hij al mensen met een beperking in dienst. Dus al van ver voordat hier regelgeving over bestond deed hij dit op eigen initiatief. Sinds een aantal jaren heeft hij ook mensen met een psychiatrische aandoening bij hem in dienst. Hij vertelde mij dat dit toch wel de nodige aanpassingen gevraagd had. Het verschil met werknemers met een verstandelijke beperking of lichamelijk zat hem voornamelijk in het feit dat deze beperkingen bijna altijd stabiel zijn. Bij mensen met een lichamelijke beperking kan je nog vrij precies inschatten wat je van deze mensen vragen kan. Dit zou bij mensen met een psychiatrische aandoening toch wel een beetje anders liggen. Dit kwam volgens Koos voornamelijk omdat daar veel schommelingen bij de inzetbaarheid capaciteit voorkomt. Er zijn dagen dat zij meer kunnen en er zijn dagen dat zij minder kunnen. Hij probeert daar zoveel mogelijk rekening mee te houden.


'Alles weer rustig in je bol?'


Waar hij problemen mee heeft is dat zodra hij bij het bepalen van de inzetbaarheid de plank een keer misslaat er dan onmiddellijk gesproken wordt van stigmatiseren. Waar hij ook verbaasd over is, is dat als één van zijn werknemers enige tijd uit de roulatie is geweest wegens ziekte hernia, of maag etc. hij dan altijd informeert zodra zij weer op het werk komen hoe het met de gezondheid is. Hij vraagt dan "Hoe is het met je maag, of c.q. rug?". Vraagt hij aan een werknemer met een psychiatrische aandoening die na een periode van afwezigheid weer terugkomt hoe het met zijn gezondheid is, (hij vraagt dan "Alles weer rustig in je bol?"), dan wordt er gezegd dat hij stigmatiseert. Maar Koos stigmatiseert niet gewoon omdat iemand die voordat er regelgeving was zelf al actie ondernam. Stigmatiseren is ook niet Koos zijn bedoeling. Sterker hij is oprecht geïnteresseerd in het wel en wee van de betrokken werknemer. Hiermee wordt duidelijk dat er lang niet altijd sprake is van stigmatiseren ook als dit door de betrokkenen wel als zodanig wordt ervaren.


Wanneer is het dan wel stigmatiseren?


Stigmatiseren komt voor en moet bestreden worden. Het mag niet zo zijn dat iemand vooraf anders behandelt door zijn aandoening. Nog steeds komt het voor dat mensen met een psychiatrische aandoening afgerekend worden op het afwijkend gedrag tijdens hun ziekte. Dat mag natuurlijk niet zo zijn. Als iemand zich een korte periode afwijkend gedraagt als gevolg van zijn of haar ziek zijn, dan kan het natuurlijk niet dat dit doorwerkt in de vaak veel langere periode dat er geen sprake is van afwijkend gedrag. Dit doen wij ook niet bij somatische ziekten.


'Stigmatiseren komt voor in alle geledingen van de maatschappij, zelfs patiënten onderling doen hier aan mee.'


Iemand met een maag aandoening of iets anders wordt ook niet beoordeeld als iemand die ten alle tijden ziek is. Dit zou ook moeten gelden voor mensen met een psychische aandoening. Stigmatiseren komt voor in alle geledingen van de maatschappij, zelfs patiënten onderling doen hier aan mee. Zelf heb ik PTSS op mijn weg naar herstel ben ik het meerdere keren tegengekomen. Ik heb geleerd daar mee om te gaan en heb mijn eigen plan daarin getrokken. In alle gevallen was het met een paar maanden over zonder daar toestanden over te hoeven maken. Bij belangstelling wil ik daar best nog wel eens een artikel over schrijven

Door: Jos Wokke

Stigmatiseren is een kwaad goed en het is goed dat hier aandacht voor is. Vooral ook omdat de regelgeving hierover in ons land nog niet erg duidelijk is. Natuurlijk is er wel artikel 1 van de grondwet dat bepaald dat “allen die zich in Nederland bevinden in gelijke gevallen gelijk behandelt moeten worden”. Verschil maken wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, of welke grond dan ook is niet toegestaan. Dit artikel biedt eigenlijk alleen maar een handvat waarop de burger zich zou kunnen beroepen. Maar erg duidelijk vind ik dit niet. Immers wat zijn gelijke gevallen?

‘Stigmatiseren is iets wat niet goed is en daardoor kan dit maatschappelijk niet getolereerd worden.’

Het EVRM Europees verdrag voor de rechten van de mens is daar een stuk duidelijker in, maar het is ingewikkeld om hier dieper op in te gaan. Stigmatiseren is iets wat niet goed is en daardoor kan dit maatschappelijk niet getolereerd worden. Het is daarom ook een prima zaak dat de Stichting Samen Sterk zonder Stigma dit onderwerp onder de aandacht brengt. Waar we wel voor moeten waken is dat we ons dan ook alleen met zaken bezig houden waarbij er ook echt sprake is van stigmatiseren. Doe je dat niet dan  loop je het risico dat er aan het doel voorbij gegaan wordt. Daarnaast geef je kwaadwillende de gelegenheid zich te beroepen op het feit dat met het bestrijden van stigmatiseren geprobeerd wordt daar winst uit te halen.

Is er een definitie van stigmatiseren?

Dit lijkt op het eerste gezicht eenvoudiger dan het is. Je zou kunnen zeggen als iemand anders behandeld wordt onder gelijke omstandigheden wegens een psychische aandoening dit in strijd is met artikel 1 van de grondwet. Maar dat gaat lang niet altijd op. Het kan namelijk best zo zijn dat iemand met een dergelijke aandoening juist anders benadert of behandelt moet worden. In dat geval is er geen sprake van stigmatiseren. Toch kan het dan zo zijn dat de betrokkene dit zelf als stigmatisering ervaart.

Koos

Afgelopen zomer kwam ik op een terras in Alkmaar een oude vriend van mij tegen. Zijn naam is Koos en hij is al bijna veertig jaar ondernemer. In die tijd heeft hij een behoorlijk groot bedrijf opgebouwd met meer dan 200 man personeel. Koos heeft iets met zijn gehandicapte mede mens. Vanaf zijn beginperiode had hij al mensen met een beperking in dienst. Dus al van ver voordat hier regelgeving over bestond deed hij dit op eigen initiatief. Sinds een aantal jaren heeft hij ook mensen met een psychiatrische aandoening bij hem in dienst. Hij vertelde mij dat dit toch wel de nodige aanpassingen gevraagd had. Het verschil met werknemers met een verstandelijke beperking of lichamelijk zat hem voornamelijk in het feit dat deze beperkingen bijna altijd stabiel zijn. Bij mensen met een lichamelijke beperking kan je nog vrij precies inschatten wat je van deze mensen vragen kan. Dit zou bij mensen met een psychiatrische aandoening toch wel een beetje anders liggen. Dit kwam volgens Koos voornamelijk omdat daar veel schommelingen bij de inzetbaarheid capaciteit voorkomt. Er zijn dagen dat zij meer kunnen en er zijn dagen dat zij minder kunnen. Hij probeert daar zoveel mogelijk rekening mee te houden.

‘Alles weer rustig in je bol?’

Waar hij problemen mee heeft is dat zodra hij bij het bepalen van de inzetbaarheid de plank een keer misslaat er dan onmiddellijk gesproken wordt van stigmatiseren. Waar hij ook verbaasd over is, is dat als één van zijn werknemers enige tijd uit de roulatie is geweest wegens ziekte hernia, of maag etc. hij dan altijd informeert zodra zij weer op het werk komen hoe het met de gezondheid is. Hij vraagt dan “Hoe is het met je maag, of c.q. rug?”. Vraagt hij aan een werknemer met een psychiatrische aandoening die na een periode van afwezigheid weer terugkomt hoe het met zijn gezondheid is, (hij vraagt dan “Alles weer rustig in je bol?”), dan wordt er gezegd dat hij stigmatiseert. Maar Koos stigmatiseert niet gewoon omdat iemand die voordat er regelgeving was zelf al actie ondernam. Stigmatiseren is ook niet Koos zijn bedoeling. Sterker hij is oprecht geïnteresseerd in het wel en wee van de betrokken werknemer. Hiermee wordt duidelijk dat er lang niet altijd sprake is van stigmatiseren ook als dit door de betrokkenen wel als zodanig wordt ervaren.

Wanneer is het dan wel stigmatiseren?

Stigmatiseren komt voor en moet bestreden worden. Het mag niet zo zijn dat iemand vooraf anders behandelt door zijn aandoening. Nog steeds komt het voor dat mensen met een psychiatrische aandoening afgerekend worden op het afwijkend gedrag tijdens hun ziekte. Dat mag natuurlijk niet zo zijn. Als iemand zich een korte periode afwijkend gedraagt als gevolg van zijn of haar ziek zijn, dan kan het natuurlijk niet dat dit doorwerkt in de vaak veel langere periode dat er geen sprake is van afwijkend gedrag. Dit doen wij ook niet bij somatische ziekten.

‘Stigmatiseren komt voor in alle geledingen van de maatschappij, zelfs patiënten onderling doen hier aan mee.’

Iemand met een maag aandoening of iets anders wordt ook niet beoordeeld als iemand die ten alle tijden ziek is. Dit zou ook moeten gelden voor mensen met een psychische aandoening. Stigmatiseren komt voor in alle geledingen van de maatschappij, zelfs patiënten onderling doen hier aan mee. Zelf heb ik PTSS op mijn weg naar herstel ben ik het meerdere keren tegengekomen. Ik heb geleerd daar mee om te gaan en heb mijn eigen plan daarin getrokken. In alle gevallen was het met een paar maanden over zonder daar toestanden over te hoeven maken. Bij belangstelling wil ik daar best nog wel eens een artikel over schrijven

LEES OOK

Gerelateerde verhalen

Verhalen overzicht

4 reacties “Wel stigma, geen stigma”

  1. Oei! Dit artikel roept vragen op. Ik lees er veel stigma in. Ik raak daarvan in verwarring. Een artikel dat over stigmatisering gaat en zelf hier en daar met stigma’s strooit.
    Is discriminatie hetzelfde als stigmatisering? Een gevolg van stigmatisering kan discriminatie, uitsluiting en ongelijke behandeling tot gevolg hebben. Maar stigmatisering is een gevolg van onze basale neiging tot ordening en gaat samen met vooroordelen. Zou het realistisch gezien kunnen zijn dat er mensen in onze maatschappij rondlopen die niet vooroordelen en stigmatiseren?
    Waarom zou iemand die iets heeft met “gehandicapte medemensen” niet stigmatiserend kunnen zijn? Ligt er in die formulering an sich al niet een stigma verborgen?
    Dan over die uitdrukking: alles weer goed in je bol? Als mijn baas mij na mijn baarmoederoperatie zou vragen: als weer goed in je onderbuik? dan zou ik me behoorlijk in verlegenheid gebracht voelen. Als mijn baas mij zou vragen hoe ik me voel en of ik tevreden was met mijn herstel, eventueel zelfs of de door mij ondergane operatie nog emotionele gevolgen heeft ook; dan zou ik mij als heel mens benaderd voelen en ik denk dat ik het als echte interesse zou incasseren. Hoe is het met je maag, met je hand… Ik denk niet dat ik daar erg serieus op zou ingaan. Ik zou me gereduceerd voelen tot een lichaamsdeel met een probleem.
    Overigens is het zo dat heel veel mensen met een arbeidsbeperking ten gevolge van een fysieke aandoening ook veel te maken krijgen met vooroordelen en stigmatisering. Het is niet voor niets dat vanuit allerlei belangenverenigingen ook op de werkvloer veel arbeid verzet wordt met voorlichting en ervaringsverhalen. En dat gaat van diabetes type 1 (gewoon teveel suiker gegeten), via spieraandoeningen (die praat zo raar, die zal ook wel een verstandelijke beperking hebben) en migraine (ze kan toch gewoon een pijnstiller nemen, dat doe ik ook als ik hoofdpijn heb) tot aan darmproblemen (nou zeg, die zit de halve dag op de wc en wij moeten het werk doen).
    Toch geloof ik best in de goede intenties van Koos. Hij heeft schijnbaar een beetje moeite met kritiek. Is dat misschien zijn gebrek?
    Als mensen een uitspraak als stigmatiserend ervaren, dat ook uitspreken, is het dan niet extra pijnlijk als zij daarna te horen krijgen dat dat wel een beetje overdreven is? Mensen die zelf te maken hebben met (collectieve) stigmatisering hebben er soms een antenne voor ontwikkeld. Het is interessant en waardevol om juist die mensen die het aandurven om zich hierover uit te spreken, aan het woord te laten en oordeelloos naar hun feedback te luisteren.
    Juist daar begint de destigmatisering. Ontwijken, negeren en ontkennen bevestigt eigenlijk de stigma’s. Alle goeie intenties ten spijt.
    En dan tenslotte: ja, ook werkgevers worden gestigmatiseerd. Er doen ook veel vooroordelen over hen de ronde.
    En ja ook GGz-cliënten stigmatiseren onderling. Want niets menselijks is ons vreemd.

    Beantwoorden

  2. Hoi..

    Bedankt voor je blog en de definitie van stigma in de samenleving.

    Ik wil graag even terugkoppelen naar mijn blog van een tijdje terug. Volgens mij kun je stigma namelijk vanuit twee posities bekijken, hoe een persoon reageert op andermans gedrag en daarnaast heb je ook nog het zelfstigma..

    Vooral die laatste maakt het leven zuur en ik hoop dat er lezers zijn die hier hun stigma gevoel willen en durven te beschrijven.
    Ik bijvoorbeeld ging ongewild leven naar de diagnose schizofrenie..terwijl ik het niet had. Met schematherapie kun je van alles leren dat je aan de buitenkant niet zien of iemand ziek is, maar vanuit je eigen perspectief en gevoelswereld wordt dat een stuk moeilijker en benauwder.
    Zelfstigma ontstaat niet na een week, ook niet na een maand maar groeit in je ziel en verankert zich in je persoonlijkheid die daaraan lijdt.
    Zo óók Ik, ik leed er aan en het heeft mij gevormd tot wie ik nu ben.
    De diagnose mag dan wel in de zee liggen, en het stigma hieromtrent verdwenen zijn, maar het zal een hele poos duren, wellicht de rest van mijn leven, voordat de schade van het zelfstigma die mijn persoonlijkheid heeft veranderd en verwrongen weer zal normaliseren.

    Ik ben van mening dat Zelfstigma pas uit je hoofd verdwijnt als je ófwel de juiste psychiater of hulpverlener treft die je uit deze moeilijke stigma wereld helpt of dat je accepteert dat je bent wie je bent met al je beperkingen.
    Geloof in jezelf, je bent het waard.

    Allard.

    Beantwoorden

  3. Een voormalig vriend van mij heeft een schizo-affectieve aandoening. Mijn ervaring is dat een psychische aandoening de omgeving zeer kan belasten. Wel zijn zijn intellectuele capaciteiten zeer gevraagd in de IT-industrie en met de nodige consideratie van de werknemer is het gelukt hem aan een passende én lucratieve baan te helpen. Ook zit hij nu in een begeleid wonen-traject.

    Beantwoorden

  4. Ik ben sinds kort de trotse bezitter van een tuin. Dit nodigt erg uit tot het uitproberen van een off-the-grid-koelkast. Elke keer wanneer de koelkast aanslaat, word ik herinnerd aan de hoeveelheid stroom die dat ding verbruikt. Ik ga dit zeker proberen.

    Beantwoorden

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *